Een briefje uit de begintijd van vaccinaties. De koepokvaccinatie voorkwam sterfte door pokken. Vanaf 1808 probeerde de overheid deze vaccinatie te stimuleren onder de Nederlandse bevolking. De eerste landelijke vaccinatiecampagne in Nederland.
De context: vaccinatie tegen pokken
De pokken was een gevreesde ziekte, die vooral onder kinderen en jongvolwassenen rond ging. Daarom werd hij destijds ook wel ‘de kinderziekte’ genoemd. Deze virusziekte veroorzaakte veel ziekte en sterfte. Het was opgevallen dat het doormaken van koepokken, een relatief onschuldige virusziekte, iemand beschermde tegen de ernstige vorm van pokken. Bij de vaccinatie werd pus uit koepokken ingespoten in de arm, om de ziekte koepokken te veroorzaken. Na zo’n 5-6 weken ben je daar weer van genezen, en voortaan beschermd tegen pokken.
In november 1808 publiceerde koning Lodewijk Napoleon (koning van 1806-1810) een decreet om het gebruik van dit vaccin aan te moedigen. Hij stelde onder andere voor om het gratis beschikbaar te stellen. Alle soldaten die de kinderziekte nog niet hadden doorgemaakt moesten binnen 3 maanden gevaccineerd worden. Alle dokters en chirurgijns moesten iedere 3 maanden een rapport naar hun gemeentebestuur sturen met informatie over het aantal gevaccineerde personen. En ieder jaar zou in ieder departement een gouden medaille worden uitgereikt aan de 3 dokters of chirurgijns die de meeste personen hadden gevaccineerd, mits het meer dan 100 personen waren, en de geneesheer dat gratis had gedaan.
Het document: briefje van de chirurgijn
Hendrik Lobberegt (1770-1814) werkte als chirurgijn in Hooge en Lage Zwaluwe. Met dit briefje voldoet hij netjes aan zijn plicht om iedere 3 maanden op te geven hoeveel personen hij gevaccineerd heeft. Het aantal van 35 personen is waarschijnlijk niet slecht voor de kleine gemeenschap van Hooge en Lage Zwaluwe.
Gras-, bloei- en zomermaand zijn de namen voor april, mei en juni die koning Lodewijk Napoleon vanaf februari 1809 verplicht had gesteld. Oogstmaand staat voor augustus.
Transcriptie document
Hiermede verwittigd de ondergetekende H. Lobberegt aan het bestuur der gemeenten van Hooge en Laage Zwaluwen dat hij gedurende gras-, bloei – en zomermaand des jaars 1809, blijkens zijn gehouden dag-journal, het geluk gehad hebbe om een aantal van 35 lieden zodanig te vaccineren, dat (alhoewel er enige afwijkingen, niet merkwaardig genoeg om hier te noteren, doch waarvan de ondergetekende notitie heeft, hebben plaats gehad) er niets merkwaardigs zij voorgevallen, maar alle volgens den gewonen loop der ziekte genezen zijn. Ook hiervan geeft de ondergetekende kennis, en wenst aan het oogmerk voldaan te hebben, en tekend zich met verschuldigden eerbied. Uwe Edele onderdanige dienaar, H. Lobberegt. Hoge Zwaluwe den 25e van oogstmaand 1809.
Verder lezen
- Wikipedia pagina over pokken en koepokvaccinatie.
- Historisch Nieuwsblad 2019: Hoe het koepokkenvaccin talloze kinderlevens redde, door Geertje Dekkers.
- Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 1858: Wetenschappelijke Mededeelingen over de koepokinenting.
- Geschiedenis Magazine, jaargang 2009: Vaccinatiecampagnes in de 19e eeuw
Bron van documenten
- Regionaal Archief Tilburg. 2500 Inventaris van het archief van het Dorpsbestuur van Hooge en Lage Zwaluwe, 1550 – 1813. Inventarisnummer 1080. Stukken betreffende de vaccinatie tegen de pokken of kinderziekte 1808, 1809.
- West-Brabants Archief. 0450 Archief van de stad Klundert, 1550-1810. Inventarisnummer 1564. Stukken betreffende de koepokvaccinatie 1808-1810.
- Foto koeien: Monika Kubala on Unsplash
- Afbeelding pokken: Early pustules of smallpox. Credit: Wellcome Collection. Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)