Deze keer een briefje uit 1697: tol betalen in Rupelmonde. En ja, dat is meer dan 300 jaar geleden. En het komt uit wat nu België is, en geen Nederland. Dus ik hou me nu al niet meer helemaal aan mijn eigen voornemens voor deze site. Maar ik wilde ‘m toch graag een keertje delen.

De context: tol betalen in Rupelmonde

Het heffen van tol op vervoer over de rivieren is van groot belang geweest in de Nederlanden. Het plaatsje Rupelmonde is gelegen aan de Schelde en kijkt uit over de monding van de rivier de Rupel. In Rupelmonde werd al eeuwen tol geheven op het vrachtvervoer op de Schelde en de Rupel. Er werd vanaf de 12e eeuw een groot kasteel gebouwd om het transport over water te kunnen controleren. Hier een prent van het kasteel uit 1641.

In de 17e eeuw behoorde dit gebied tot de Spaanse Nederlanden [dus toch ‘Nederlands’]. De tol werd geheven uit naam van de Spaanse koning, Karel II. In de linker bovenhoek van het briefje kun je het wapen van het Spaanse koningshuis herkennen.

Het document: tolbriefje uit 1697

En nu komt de aap uit de mouw: een belangrijke reden dat ik me in deze blog wil beperken tot de laatste 300 jaar geschiedenis is dat ik handschriften van voor die tijd nauwelijks kan lezen. De naam van de schipper is al lastig: Geert kan ik lezen, maar zijn achternaam? Vergest?? En hij reist naar Brussel, dat zie ik wel, maar hoe heet de plaats waar hij vandaan komt?

Het briefje is ingevuld op 21 november (geschreven: 9bre) 1697. Het is ondertekend door twee tolbeambten. En de inhoud van de lading? In ieder geval graan, een zak vlas, en zes zakken haver. Maar verder kom ik niet. Kan iemand helpen? Ik hoor het graag in de reacties hieronder.

Dit briefje heb ik jaren geleden online gekocht. Ik was toen bezig met mijn boek “Oproer tussen Maas en Waal“. Daarin spelen Nijmeegse schippers uit het begin van de 18e eeuw een grote rol. Zij waren verontwaardigd omdat ze steeds vaker toch tol moesten betalen met hun schip, waar ze voorheen daarvan vrijgesteld waren. Voor mij voelde het extra bijzonder om een tolbriefje uit die tijd in handen te hebben. Ook al voeren “mijn” schippers over de Maas, en zouden ze dus nooit in de buurt van Rupelmonde komen.

Verder lezen

• Wikipedia pagina: Tol(recht)
• Wikipedia pagina: Rupelmonde

Bronnen

• Prent kasteel Rupelmonde: afbeelding uit Flandria Illustrata (1641), via Wikipedia.
• Landkaart: Belgium foederatum, emendatè auctum et novissimè editum per Nicolaum Visscher (1618-1679)
• Prent ‘t dorp Rupelmonde: Rijksmuseum referentie RP-P-AO-18-88-2. Prent gebruikt in: Blaeu, Johannes Willemszoon. Novum ac magnum theatrum urbium Belgicae (…). 2 delen. 3e druk. Amsterdam: Johannes Willemszoon Blaeu, 1652, dl. 1. Prentmaker: anoniem
• Wapen Spaanse koningshuis 17e eeuw: wikipedia.